📍 Геморрой дегеніміз не?
Геморрой — ересектерде жиі кездесетін аурулардың бірі. Әр 1000 адамның ішінде 100–120-сы осы диагнозбен ауырады. Колопроктология бөлімдерінде мұндай науқастар барлық пациенттердің 30–40%-ын құрайды.
Бұрын геморрой тік ішек веналарының кеңеюінен болады деп есептелген. Қазір дәрігерлер бұл ауруды тамырлардың патологиясы ретінде қарастырады — яғни тік ішекте веналық тамырлар (кавернозды денелер) көбейіп кетеді. Бұл келесі белгілерге әкеледі:
* қан кету,
* геморрой түйіндерінің түсуі,
* тромбтардың түзілуі,
* қабыну,
* анус аймағындағы қышу мен ашу.
Геморрой екіншілік түрде де дамуы мүмкін — мысалы, жамбас мүшелерінде қан айналымының тоқтап қалуымен байланысты аурулар кезінде (бауыр циррозы, жүрек, өкпе аурулары және т.б.).
🔍 Геморрой түрлері мен сатылары
Геморрой ішкі, сыртқы және аралас болады. 4 сатысы бар:
1-саты
* Нәжіс кезінде қан кету, ыңғайсыздық.
* Ішкі түйіндер көрінеді, бірақ түспейді.
*2-саты
* Түйіндер үлкен дәрет кезінде түсіп кетуі мүмкін, бірақ өздігінен орнына келеді.
* Қышу мен тітіркену пайда болады.
3-саты
* Түйіндер түсіп кетеді және қолмен орнына келтіру қажет.
* Кейде іш киімге сұйықтық жағылуы мүмкін.
4-саты
* Үнемі ауырсыну.
* Түйіндер орнына келмейді.
* Қатты және ауыратын түзілістер пайда болады.
🔺 Геморрой белгілері
* Ең негізгі белгі — үлкен
дәрет кезінде қан кетуі (көбіне соңында). Бұл жаңа қызыл қан тамшылары түрінде болуы мүмкін немесе күшті қан кетуге дейін жетіп, анемияға әкеледі.
* Сонымен қатар келесі белгілер болуы мүмкін:
* түйіндердің түсуі,
* ануста бөгде зат тұрғандай сезім,
* қышу, ашу,
* отыру және жүру кезінде ауырсыну.
⚠️ Асқынулар: тромбоз және парапроктит
Егер геморрой түйіні қабынса, тромбоз дамуы мүмкін — бұл қатты ауырсыну, ісіну, түйіннің көгеріп, тығызданып ауыруы арқылы білінеді. Ауыр жағдайларда тіндердің өліеттенуі немесе іріңді қабыну (парапроктит) пайда
болып, шұғыл ота қажет етеді.
🧪 **Диагностика**
Геморройды келесі аурулардан ажырату қажет:
* тік ішек қатерлі ісігі, полиптер,
* анальды жарықтар, парапроктиттер.
Ерекше жағдайда 40 жастан асқан науқастарға ректороманоскопия және колоноскопиядан өту ұсынылады.
---
🩺 **Геморройды емдеу**
Емдеу сатысына байланысты жүргізіледі.
✅ **Бастапқы сатыларда** — консервативті ем:
* Диета арқылы нәжісті реттеу (клетчаткаға бай тағамдар).
* Ащы тағам мен алкогольді шектеу.
* Диосмин бар препараттар — тамырларды күшейтеді және қан айналымын жақсартады.
* Гепарин және ауырсынуды басатын майлар мен суппозиторийлер.
---
💉 **Миниинвазивті әдістер**
Егер майлар мен дәрілер көмектеспесе, келесі процедуралар қолданылады:
* Латекстік лигирование — түйіндерді арнайы сақиналармен байлау.
* Склеротерапия — тамырларды желімдейтін зат енгізу.
* HAL-RAR әдісі — арнайы құрылғы көмегімен түйіндерді қоректендіретін артерияларды байлау.
---
🔧 **Ауыр сатылардағы операциялар**
3–4 сатыларда **геморроидэктомия** — түйіндерді алып тастау қажет болуы мүмкін. Қазіргі таңда заманауи құралдар қолданылады:
* Harmonic ультрадыбыстық скальпелі,
* LigaSure және ForceTriad биполярлы коагуляторлары.
Бұл әдістер операцияны ауыртпалықсыз, қансыз және тез жүргізуге мүмкіндік береді.
---
🔄 **Қазіргі тәсілдер**
Сондай-ақ профессор Лонго
әдісі қолданылады — бұл түйіндерді қоректендіретін тік ішек шырышты қабатын тігіп, алып тастау операциясы. Бұл әдіс жоғары кәсіби біліктілікті талап етеді, себебі асқынулар болуы мүмкін.
Анальды жарық деген не?
Анальды жарық — бұл тік
ішектің шырышты қабатының 1–2 см жіңішке жырығы. Көбіне анальды тесік шетінен басталып, ішкі және сыртқы шекараға дейін жетеді.
Әйелдерде бұл ауру ерлерге қарағанда 2 есе жиі кездеседі.
📍**Қай жерде жиі пайда болады?**
85–90% жағдайда жарық сағат тілі бойынша "6 сағатта" (төменгі бөлікте) пайда болады.
10–15% — "12 сағатта" (жоғарғы бөлікте).
Тек 1% жағдайда жарық алдыңғы және артқы жағында қатар кездеседі.
Бүйір қабырғаларда іс жүзінде болмайды.
---
❗ **Анальды жарық белгілері**
* Үлкен дәрет кезінде және кейінгі қатты ауырсыну (бірнеше минуттан бірнеше сағатқа дейін).
* Түкіріктей қан — әдетте қызыл, жаңа қан жолақтары түрінде.
* Анальды сфинктердің түйілуі — бұлшықеттің қатайып, дәрет шығаруға кедергі келтіруі.
* Дәретке барудан қорқу, бұл іш қатуға әкеледі.
---
🔁 **Созылмалы анальды жарық**
Егер ауру емделмесе, созылмалы формаға өтеді. Қосымша белгілер:
* Тұрақты ауырсыну,
* Жарықтың тереңдеп, тығыздалуы,
* Тыртықтар мен грануляциялық тіннің түзілуі,
* Қабырғасында гипертрофиялық
төмпешіктер (анальды полиптерге ұқсас).
* Сондай-ақ "қарауыл түйіншелері" пайда болуы мүмкін — жарықтың шетінде орналасқан төмпешіктер.
---
🧬 **Маңызды: басқа аурулармен шатастырып алмау керек**
Анальды жарықты келесі аурулардан ажырату қажет:
* Крон ауруы,
* Анальды канал қатерлі ісігі,
* Сифилис және туберкулез жаралары (жиі ауыртпайтын).
---
🩺 **Анальды жарықты емдеу**
🔹 **Жедел форма:**
Операциясыз емделеді:
* Клетчаткаға бай диета,
* Нәжісті жұмсарту,
* Ауырсыну мен жазылуға арналған майлар мен суппозиторийлер.
🔹 **Созылмалы форма:**
Көбіне ота қажет:
* Жарықты қатып қалған тіндерден тазалау және латеральды сфинктеротомия (сфинктер бұлшықетін жартылай кесу),
* Немесе ботулин токсинін (ботокс) енгізу — сфинктерді босаңсытып, жазылуды
жақсарту үшін.
* Кейде баллондық пневмодивульсия қолданылады — сфинктерді арнайы баллонмен кеңейту әдісі
