Шошақ тәрізді перианальді кондиломалар
Кондиломалар — бұл тік ішек маңындағы (перианальді аймақтағы)
теріде пайда болатын тығыз сүйел тәрізді өсінділер. Олар кішкентай түйіншелерге ұқсайды және сыртқы көрінісімен көбінесе түсті қырыққабатты еске салады. Бұл өсінділер анальді каналдың ішінде де болуы мүмкін.
🔹 Пайда болу себебі
Кондиломалар адам папиллома вирусын (АПВ) жұқтыру нәтижесінде пайда
болады.
📌 Бұл ауру өте жұқпалы: вирус тасымалдаушысымен жыныстық қатынаста болған адамдардың шамамен 65–75%-ы жұқтырады.
🔹 Қалай байқалады?
Кондиломалар ұзақ уақыт бойы байқалмауы мүмкін,
– кейін ұсақ өсінділер пайда болады,
– қышу, тітіркену, сулану сезіледі,
– дәрет кезінде қан кету және жарақаттану болуы мүмкін.
– Әдетте бұл өсінділер қатерсіз, бірақ кейбір сирек жағдайларда тез өсіп, қатерлі ісікке айналуы мүмкін.
– Басқа аурулармен, мысалы, сифилитикалық кондиломалармен шатастырмау маңызды — олардың түрі өзгеше
(көбінесе жалпақ болады).
🔹 Диагностика
Анық диагноз қою үшін:
– АПВ вирусының ДНҚ-на қан мен жағындыдан ПТР-талдау жасалады,
– басқа ЖЖБЖ-ға (сифилис, АИТВ, хламидиоз, герпес және т.б.) тексеру,
– гинекологтың немесе урологтың қарауы.
📌 Міндетті түрде науқастың
жыныстық серігі де тексерілуі қажет.
🔹 Емдеу: екі кезеңнен тұрады
**Жергілікті ем — кондиломаларды жою**:
– жалпы немесе жергілікті анестезиямен хирургиялық кесу,
– химиялық немесе цитотоксикалық препараттармен жою (ұлпаларды бұзады).
Жалпы ем — вирус жүктемесін азайту:
– иммунитетті күшейтетін дәрілер тағайындалады,
– интерферондар өте тиімді,
– ішек пен қынаптың микрофлорасын қалпына келтіру.
🔹 Қосымша маңызды ескерту
– Қосымша инфекцияларды (бар болса) емдеу,
– иммунитетті нығайту,
– дәрігер бақылауында болу — емдеу әдетте бірнеше аптаға созылады.
📅 Егер анус маңында сүйел тәрізді өсінділер байқасаңыз немесе қышу сезілсе — проктологқа немесе дерматовенерологқа жүгініңіз. Емдеуді неғұрлым ерте бастасаңыз, асқынулар мен серігіңізге жұқтыру қаупі соғұрлым азаяды.
Тоқ ішектің қатерсіз ісіктері
Тоқ ішектегі қатерсіз (қатерлі емес) ісіктерге мыналар жатады:
– полиптер,
– липомалар,
– миомалар,
– гемангиомалар,
– лимфангиомалар,
– фибромалар,
– невриномалар және т.б.
🔹 Қаншалықты жиі кездеседі және қалай өтеді?
📌 Көп жағдайда бұл ісіктер ешқандай белгілер бермейді және кездейсоқ (ректороманоскопия, колоноскопия т.б.) анықталады.
Жиілігі халық арасында 1,7%-дан 16,8%-ға дейін.
Бұл маңызды әлеуметтік
мәселе, өйткені полиптерді ерте (қатерсіз) сатысында алып тастау — тоқ ішек обырын болдырмаудың жолы.
🔹 Полип деген не?
Полип — ішектің шырышты қабығында өсетін түзіліс.
Полиптердің бірнеше түрі бар:
– **Аденоматозды** — безді эпителийден өседі.
Түрлері:
– түтікшелі (аденомалар),
– бүртікті (ең қауіпті, қатерлі ісікке айналу қаупі жоғары),
– аралас түрлері.
– **Гиперпластикалық полиптер** — көбіне қатерсіз, бірақ алдын ала қатерлі болуы мүмкін.
📌 Ең үлкен қатерлі ісікке айналу қаупі — бүртікті полиптерде. Қауіп деңгейі: 5%–50% дейін.
🔹 Симптомдары
Әдетте симптомдар ісік 1,5–2 см-ге жеткенде пайда болады, әсіресе бүртікті түрлерде:
– іштің төменгі бөлігінде сыздап ауыру (әсіресе тік ішекте),
– жалған дәретке отыру қажеттілігі (тенезмдер),
– нәжіспен қан немесе шырыш шығуы,
– сирек жағдайда — ішек өткізбеушілік белгілері
(үлкен ісік кезінде).
🔹 Диагностика қалай жүргізіледі?
Қолданылатын әдістер:
– тік ішекті саусақпен тексеру,
– ректороманоскопия,
– колоноскопия,
– ирригоскопия.
💡 Полиптердің 50%-ға жуығы тік және сигма тәрізді ішекте орналасады,
сондықтан сигмоскопия жиі жеткілікті болады.
Эндоскопиялық әдістер 96%-ға дейінгі жағдайларда ісіктерді анықтай алады, тіпті 0,5 см-ден кіші көлемде.
⚠️ Міндетті түрде биопсия (ұлпа алу) жасалып, диагноз нақтыланады және қатерлі ісікті жоққа шығару үшін тексеріледі.
🔹 Емдеу
✅ Емдеудің жалғыз жолы — хирургиялық әдіс.
Көбіне аз жарақаттайтын (малоинвазивный) тәсілдерге басымдық беріледі:
– эндоскопиялық жою,
– трансректалды кесіп алу.
Егер бұл әдістер жарамсыз болса — ішектің бөлігін резекциялау (алып тастау) жүргізіледі.
📅 Егер сізде полип немесе басқа түзіліс анықталса — емдеуді кейінге қалдырмаңыз. Ерте сатыда алып тастау — обырдан сақтануға және денсаулықты күрделі операциясыз қайтаруға мүмкіндік береді.
Колоректалды рак (тоқ және тік ішек обыры)
Бүгінде көптеген дәрігерлер тоқ ішек және тік ішек обырын бір ұғыммен — **колоректалды рак** деп атайды.
🔹 Кеш анықталу мәселесі
📌 Өкінішке қарай, науқастардың көбі дәрігерге аурудың кеш сатысында ғана жүгінеді.
Бақылаулар бойынша:
– алғашқы белгілер пайда болғаннан кейін дәрігерге бару орта есеппен 6–12 айға созылады,
– ал нақты диагноз қою тағы 4–9 айға созылады.
✅ Тек төрттен бір науқаста тік ішек обыры алғашқы күндерде анықталады.
✅ Тоқ ішек обыры бар науқастарда — әр бесіншісінде ғана.
Бұл симптомдарды жиі
елемеу салдарынан науқастар кеш келеді дегенді білдіреді.
🔹 Неліктен байқалмайды?
Алғашқы белгілер басқа ауруларға ұқсас болуы мүмкін:
– ішек тітіркену синдромы,
– созылмалы гастрит,
– геморрой,
– колит,
– түсініксіз анемия және т.б.
📌 Сондықтан кез келген күдік туындағанда тік ішекті саусақпен тексеру, колоноскопия, рентген, УДЗ және басқа зерттеулер маңызды.
🔹 Симптомдары
**Тік ішек обыры**:
– қан немесе қан аралас шырыш бөлінуі,
– тік ішек тұсында ауырсыну,
– толық босамау сезімі,
– әлсіздік.
Кеш сатыда:
– салмақ жоғалту,
– айқын анемия.
Тоқ ішек обыры**:
– оң бөлігінің ісігі жиі анемиямен ғана көрінеді.
Кеш кезеңде:
– ішек өткізбеушілік,
– қан кету,
– ішектің жарылуы (перфорация),
– перитонит дамуы мүмкін.
🔹 Метастаздар
Көбіне метастаз береді:
– бауырға,
– сирек — миға, өкпеге, сүйекке,
– әйелдерде — аналық безге,
– сирек теріге де метастаз болуы мүмкін.
🔹 Емдеу
Әрдайым **кешенді ем** қолданылады:
– Ісікті хирургиялық алып
тастау (негізгі әдіс),
– Химиотерапия,
– Сәулелік терапия — сатысына және орналасуына байланысты.
🔔 Басты ереже
**Неғұрлым ертерек анықталса — толық айығу мүмкіндігі соғұрлым жоғары.**
Сондықтан алғашқы белгілер пайда болғанда
бірден мамандандырылған клиникаға тексерілу қажет.
