Ректоцеле
Ректоцеле— тік ішектің алдыңғы қабырғасының қынапқа қарай грыжа тәрізді томпайып шығуы.
📌 Бұл жамбас ағзаларының түсуі (пролапсы) түрлерінің бірі және менопауза кезеңіндегі әйелдердің шамамен 5,7%-ында кездеседі.
🔹 Неліктен пайда болады?
Көбіне ректоцеле бірнеше немесе ауыр босанудан кейін дамиды, әсіресе егер:
* аралық аймағы жыртылған
болса,
* перинеотомия жасалса (босану кезінде дәрігерлік тілу),
* жамбас бұлшықеттерінің әлсіздігі,
* анальді сфинктердің зақымдалуы немесе әлсіздігі,
* жамбас түбі бұлшықеттері мен тік ішек-қынап аралық перденің жұқаруы болса.
Осының бәрі мыналарға алып келеді:
* тіндердің шамадан тыс керілуіне,
* тік ішек қабырғасының әлсіреуіне,
* тік ішектің қынапқа қарай грыжа секілді томпаюына.
🔹 Ауырлық дәрежелері
Ректоцеле үш дәрежеге бөлінеді — дефекография және симптомдардың айқындылығына қарай.
🔹 Симптомдары
* Дәретке отыруда қиындық (ішекті толық босата алмау),
* Тік ішек толық босамағандай сезім,
* Қолмен көмектесу қажеттілігі (аралыққа немесе қынапқа басу, бөксені қысу),
* Іш қату, іш жүргізгіштерді жиі қолдану,
* Ауыр түрлерінде — шырыш немесе қан шығуы,
* Кейде — жыныстық қатынас кезінде ауырсыну,
жыныстық дисфункциялар.
🔹 Емдеу
🟩 **Консервативті (бастапқы кезеңде):**
* Жамбас түбі бұлшықеттерін күшейтуге арналған емдік гимнастика,
* Тұрақты нәжіс, дұрыс тамақтану,
* АІЖ және гинекологиялық ауруларды емдеу (қажет болса).
🟥 **Хирургиялық (2–3-дәрежеде, егер жаттығулар көмектеспесе):**
* Тік ішекті қайта қалпына келтіру,
* Сфинктеропластика,
* Қынап қабырғасын торлы импланттармен бекіту (Prolift, Permacol),
* Резекция (ішектің бөлігін кесіп алып, бекіту).
🔍 Әзірге бір ғана "алтын
стандартты" емдеу әдісі жоқ — әр тәсілдің артықшылықтары мен шектеулері бар.
📅 Егер ішекті босатуда қиындық, іш қату немесе қынап аймағында «шығу» сезімі болса — дәрігерге көрініңіз. Ерте кезеңде отасыз емделуге болады.
🔷 Анальді қышу
Анальді аймақта қышу — бұл аурудың негізгі белгісі. Ол өте мазасыздандырып, психикалық күйге де әсер етуі мүмкін.
🔹 Негізгі себептері
Көбіне келесі жағдайлардан туындайды:
* Геморрой,
* Анальді жарықтар,
Криптит,
* Папиллит,
* Кондиломалар,
* Анальді сфинктердің әлсіздігі,
* Құрттар (гельминттер),
* Зеңді инфекциялар,
* Атопиялық экзема,
* Псориаз,
* Жаралар, жыланкөздер (свищтер), тік ішек аурулары,
* Кейде себебі анықталмайды — бұл жағдайда идиопатиялық қышу деп аталады.
🔹 Диагностика
Толық тексеруден өту маңызды:
* Колоноскопия,
* Ректороманоскопия,
* Қандағы қант деңгейі,
* Құрттарға талдау,
* Нәжісті зерттеу,
* Жыныстық жолмен берілетін инфекцияларға тексеріс (хламидиоз, кандидоз т.б.),
* Қант диабеті мен бауыр
ауруларын тексеру,
* Аллергия мен нейродермитті жоққа шығару.
🔹 Емдеу
Егер себеп анықталмаса, емдеу күрделі болады.
📌 Негізгі ереже: қышудың себебін жою — емдеудің басты шарты.
💊 **Дәрілік емдеу:**
* Гормоналды жақпалар (мысалы: Протопик, Ауробин, Проктозан),
* 0,2–0,3% колларголмен микроклизма,
* Ашытатын тағамдарды алып тастау,
* Темекіден толық бас тарту.
💆♂️ **Қосымша емдеу:**
* Аллергияға қарсы терапия,
* Физиотерапия (оның ішінде төмен жиілікті лазер),
* Седативті (тыныштандырушы) дәрілер,
* Ішек микрофлорасын қалпына келтіру (дисбактериозда).
⚠️ Жеке тазалық ережелерін қатаң сақтау өте маңызды.
🧪 **Ауыр және тұрақты түрлерінде:**
* Анальді аймақты инъекциямен айналдыра егу әдісі қолданылады:
* 0,2% метилен көгі + 0,5% новокаин,
* Әсері — 28 күнге дейін,
* Тек құрғақ қышу кезінде және басқа әдістер көмектеспегенде.
📅 Егер анус аймағында қышу мазаласа — өзін-өзі емдеумен айналыспаңыз. Проктологқа қаралып, жеке ем жоспарын алыңыз.
🟦 Тоқ ішектің дивертикулезі
Дивертикулез — бұл тоқ ішек қабырғасында қалта тәрізді шығындылар (дивертикулдар) пайда болатын ауру.
📌 Олар дара немесе көп болуы мүмкін және ішек қабырғасынан сыртқа қарай шығып тұрады.
🟦 Қаншалықты жиі кездеседі?
Дивертикулез әсіресе экономикалық дамыған елдерде жиі анықталады.
-70 жастан асқан адамдардың шамамен 40%-ында кездеседі.
🟦 Дивертикулдар көбіне қай жерде түзіледі?
Ең жиі — тоқ ішектің сол жақ бөлігінде (сигма және төмендейтін ішек),
-Сирек — оң жақ бөлігінде (жоғарылайтын ішек),
-Тік ішек өте сирек зақымдалады.
🟦 Неліктен пайда болады?
Бірнеше теория бар:
-Грыжалық теория — ішек қабырғасының бұлшықет және шырышты қабатының әлсіреуі, әсіресе іш қату кезінде.
-Стресс, аз қимылдау және дұрыс тамақтанбау — аурудың дамуына әсер етеді.
-Тракциялық теория — ішек қабырғасының жиырылуы бұзылғанда дивертикулдар түзіледі.
🟦 Дивертикулездің түрлері:
Қазіргі жіктеме бойынша бөлінеді:
-Белгілерсіз өтетін,
-Белгілері бар (ауырсыну, іш қату және т.б.),
-Асқынған дивертикулез:
-Қабыну (дивертикулит),
-Тесілулер,
-Қан кету,
-Ішек өтімсіздігі,
-Фистула түзілуі (ішек пен басқа ағзалардың арасындағы жалған байланыс).
🟦 Белгілері:
-Іштің тартылмалы ауруы (көбіне сол жақта),
-Іш қату немесе керісінше іш өту,
-Кебу,
-Кейде нәжісте қан, әлсіздік, қан аздық байқалады.
🟦 Асқынулар:
🔴 Дивертикулит — ең жиі асқыну
-Дивертикулдардың қабынуы,
-Дене қызуының көтерілуі,
-Іштің ауыруы,
-Қанда лейкоциттердің жоғарылауы.
🟠 Инфильтраттар
Қабынған аймақ маңында тығыз түзілістер пайда болады,
-Олар ішек өтімсіздігіне әкелуі мүмкін.
⚫ Перфорация
Дивертикулдың жарылуы нәтижесінде ішек ішіндегісі құрсақ қуысына тарайды,
-Жағдай тез нашарлайды,
-Нәтижесінде нәжістік перитонит дамиды.
🟡 Фистулалар (свищтер)
-Көбіне ішек пен қуық арасында,
-Сирек — сыртқа немесе ішек ілмектері арасында түзіледі.
🔴 Қан кету
-Көп мөлшерде болуы мүмкін және қан аздыққа (анемияға) әкеледі.
🟦 Диагностика:
-Ректороманоскопия,
-Колоноскопия,
-Ирригоскопия,
-УДЗ және басқа әдістер.
🟦 Емдеу:
🟩 Асқынусыз дивертикулезде:
-Клетчаткаға бай тағам,
-Ішек қозғалысын жақсартатын препараттар,
-Қабынуға қарсы ем (белгілер болғанда).
🟥 Асқынған түрінде:
-Хирургиялық ем қолданылады:
-Зақымдалған ішек бөлігі (мысалы, сигма немесе сол жақ тоқ ішек) алынып тасталады,
-Кейде уақытша колостома (нәжісті шығару үшін іште тесіктің ашылуы) қойылады,
-Толық қалпына келу 2–6 ай ішінде жүзеге асады.
📅 Егер сізде іштің жиі ауруы, нәжістің бұзылуы, қан араласуы немесе қабыну белгілері байқалса — елемеңіз.
Дивертикулез белгісіз өтуі мүмкін, бірақ асқынған жағдайда шұғыл ем қажет.
🟦 **Ішек жыланкөздері мен стомалар — бұл не?**
**Ішек жыланкөзі (свищ)** — бұл ішек қабырғасындағы тесік, ол арқылы ішек ішіндегісі сыртқа немесе басқа мүшеге шығады.
Көбіне мына себептермен пайда болады:
* Ішек қабырғасының некрозы (бүлінуі),
* Қан айналымының бұзылуы,
* Қабыну аурулары немесе
операциялық асқынулар.
---
🟦 **Жыланкөздердің пайда болу себептері**
* Ішек обыры,
* Крон ауруы, дивертикулез, жедел аппендицит,
* Туберкулез, актиномикоз,
* Операциядан кейінгі асқынулар (мысалы, анастомоз тігісінің ажырауы),
* Абсцесстер, ішек
өтпеушілігі, перитонит.
Сондай-ақ:
* Туа біткен жыланкөздер,
* Жасанды жолмен салынған стомалар (ішектегі нәжісті шығару үшін) — ісіктер, іріңді түзілістер, ішек өтпеушілік кезінде.
---
🟦 **Жыланкөздер қандай болады?**
**Тоқ ішек жыланкөздері** — тоқ ішекпен байланысты.
Ал **жоғарғы аш ішек жыланкөздері** организм үшін қауіпті — сұйықтық пен қоректік заттардың көп мөлшерін жоғалтуы мүмкін.
Салдары:
* Зат алмасу бұзылыстары,
* Анемия,
* Натрий мен калий теңгерімсіздігі,
* Дисбактериоз және т.б.
---
🟦 **Ішек стомасы — өмірге қалай әсер етеді?**
**Стома** — ішек ішіндегісін шығару үшін іш қабырғасына хирургиялық жолмен шығарылған тесік. Ол:
* Уақытша болуы мүмкін (кейін қалпына келтіреді),
* Немесе тұрақты (өмір бойы
қалады).
⚠️ **Маңызды:**
Стома адамның психоэмоционалды жағдайына әсер етуі мүмкін — кей науқастарда күйзеліс (депрессия) дамиды.
Мүмкін болатын асқынулар:
* Стоманың ішке түсіп кетуі.
* Тарылу (стриктура), қабыну,
* Грыжалар, тері тітіркенуі және басқа мәселелер.
---
🟦 **Жыланкөздерді қалай емдейді?**
Емдеу күрделі және мамандардың араласуын талап етеді.
Негізгі мақсаттар:
* Жыланкөзді алып тастау және тесік орнын жабу,
* Ішек арқылы тағам
қозғалысын қалпына келтіру,
* Егер мүмкін болса, стоманы алып тастау,
* Пациентке операцияға дейін және кейін қолдау көрсету.
---
🟦 **Медициналық және әлеуметтік оңалту**
Пациенттерге тек ота ғана емес, кешенді қолдау қажет:
* Проктологтың бақылауы,
* Психологпен жұмыс,
* Стоматерапевт көмегі (стоманы күтуге үйрету),
* Тері күтімі мен стомаға күтім жасау дағдыларын меңгеру.
* Әлеуметтік өмірге бейімделуге көмек.
Көптеген клиникаларда осындай науқастарға арналған арнайы бөлімшелер ашылып жатыр.
📅 Егер сізге немесе жақындарыңызға стома немесе жыланкөз мәселесі бойынша көмек қажет болса — бізге кеңеске жазылыңыз.
Біз сізге жеке шешім ұсынып, емдеуден бастап толық қолдауға дейін жан-жақты көмектесеміз.
