Эпителиалды құйымшақ жолы (шаш кистаcы, құйымшақ кистасы)
Эпителиалды құйымшақ жолы** — бұл туа біткен ауру, онда құйымшақ аймағында терінің астында эпителиймен (терімен) қапталған тар өзек (немесе бірнеше) пайда болады. Оны кейде **«шаш кистасы»**, **«артқы кіндік»** деп те атайды.
Бұл патология 1,3–2,5% халықта кездеседі, көбіне **ер адамдарда** (әйелдерге қарағанда 2–3 есе жиі).
---
🟦 Неліктен пайда болады?
2 негізгі нұсқа бар:
Туа біткен: ұрықтың құйрық бөлігінің толық
жойылмауынан дамиды.
* **Жүре пайда болған:** батыс медицинада бұл ауруды жамбастың арасындағы теріге түскен түктердің, тер мен үйкелістің салдарынан дамиды деп есептейді.
---
### 🟦 **Қай жерде орналасады және қалай көрінеді?**
Эпителиалды құйымшақ жолы:
* құйымшаққа жақын, бөкселер арасындағы теріде орналасады,
* тері астында шұңқыр тәрізді тартылулар (1–5) көрінеді,
* олардан шаш, сілемей немесе ірің шығуы мүмкін.
Бұл тесіктер өте кішкентай болуы мүмкін және көзге көрінбеуі де ықтимал.
Алайда олардың барлығы тері астында өзара жалғасқан, сондықтан инфекция енуіне жол ашады.
---
🟦 **Белгілері**
Ауру ұзақ уақыт байқалмауы мүмкін, бірақ мезгіл-мезгіл асқынады. Асқынған кезде:
* құйымшақ аймағында ауырсыну мен ісіну,
* терінің қызаруы және қызуы,
* іріңді немесе сілемейлі бөлініс,
* абсцестің (іріңдік) пайда болуы.
Кейін уақытша жақсару (ремиссия) болуы мүмкін, бірақ **емделмесе, ауру қайталанады.**
---
🟦 **Қалай емделеді?**
**Тек хирургиялық жолмен емделеді.**
Өздігінен жазылмайды, жақпа майлар, таблеткалар немесе «күйдіру» әдістері көмектеспейді.
**Емдеу нұсқалары:**
* Асқыну кезінде — абсцесті ашып, дренаж жасау.
* Негізгі ем — барлық жолдар мен тесіктерді **толық хирургиялық алып тастау**.
Бұл әдіс **қайталанған** және **созылмалы** жағдайларда ұсынылады.
📅 Егер сізде құйымшақ аймағында ауырсыну, бөлініс немесе ісіну байқалса — дәрігерге ертерек жүгініңіз. Ерте басталған ем — оңай операция және тезірек қалпына келу кепілі.
Тік ішектің түсуі
🟦 Тік ішектің түсуі — бұл тік ішектің бір бөлігі артқы өтіс арқылы сыртқа шығатын жағдай.
Мұндай жағдай кез келген жаста болуы мүмкін, бірақ көбінесе 60 жастан асқан адамдарда кездеседі. Осы жастағылардың шамамен 16,8%-ында тік ішек түсуі байқалады.
🟦 Неліктен пайда болады?
Негізінен екі себеп (немесе теория) бар:
Грыжалық теория
Жамбас түбінің бұлшықеттері мен ішек байламдарының әлсіздігі салдарынан ішкі ағзалар төмен қарай ығысады:
- ішектің шығып тұратын бөлігі (грыжа) түзіледі,
- тік ішек анус арқылы сыртқа түседі.
Инвагинациялық теория
Бір ішек бөлігі екіншісінің ішіне «телескоп секілді» кіріп кетеді, бұлшықет тонусы әлсірегенде жиі кездеседі.
🟦 Қалай байқалады?
Тік ішектің түсуі 3 сатыға бөлінеді:
1️⃣ Түсу тек күшену немесе үлкен дәрет кезінде болады.
2️⃣ Ішек жүру немесе физикалық күш түскенде түседі.
3️⃣ Тік ішек тік тұрған қалыпта да түсіп, өздігінен орнына кірмейді.
Қосымша белгілер:
анус аймағында бөгде дене сезімі,
сфинктер әлсіздігі, дәретті ұстай алмау,
қышыну, терінің тітіркенуі, шырыш не қан бөлінуі,
терінің мацерациясы (жұмсару, тітіркену),
қысылып қалу қаупі (ішек тұрып қалып, қан айналымы бұзылады).
🟦 Қалай емделеді?
Емдеудің жалғыз тиімді жолы — хирургиялық операция.
220-дан астам операция түрі бар, бірақ тәжірибеде ең заманауи және нәтижелі әдістер қолданылады:
📌 Бекіту (подвешивающие) операциялар:
Коммель–Зеренин бойынша ректопексия (түрлендірілген нұсқаларымен бірге),
Малышева операциясы,
Лапароскопиялық ректопексия (тор имплант — пролен қолданылады).
📌 Резекциялық әдістер:
Делорме операциясы,
Альтмейер операциясы — түскен ішек бөлігін кесіп алу.
Әдіс науқастың жасына, аурудың сатысына және жалпы жағдайына байланысты таңдалады.
📅 Егер сізде немесе жақындарыңызда тік ішектің түсу белгілері байқалса — дәрігерге баруды кешіктірмеңіз.
Емді ерте бастаған сайын ішектің қалыпты қызметін толық қалпына келтіру мүмкіндігі соғұрлым жоғары.
Тоқ ішектің даму аномалиялары
Аномалии развития — это отклонения в строении или функции толстой кишки, которые возникают ещё во время формирования органов в утробе матери.
🟦 Какие бывают аномалии?
По классификации Воробьёва выделяют следующие виды:
-нарушения нервной системы кишечника,
-врождённое недоразвитие тканей (антодисплазия),
-удлинение толстой кишки,
-нарушения положения или фиксации кишки,
-удвоение (дубликация) толстой кишки,
-сочетание нескольких видов отклонений.
🟦 Как проявляются?
Некоторые аномалии не вызывают симптомов и не требуют лечения.
Но есть и более тяжёлые формы, которые приводят к:
-врождённой кишечной непроходимости (особенно у новорождённых),
-отсутствию анального отверстия,
-свищам (например, из прямой кишки во влагалище у девочек),
-хроническим запорам,
-болям в животе, вздутию, кровотечениям.
🟦 Удвоение толстой кишки (дубликация)
Это редкое врождённое состояние, при котором у ребёнка образуется дополнительная кишка рядом с нормальной.
❗ Она может быть:
-полностью сформированной, иметь просвет и слизистую,
-или напоминать кисту (закрытое образование).
Иногда обнаруживается случайно при обследовании или операции.
Если дубликат кишки сдавливает основную кишку — может развиться непроходимость или внутреннее кровотечение.
🟦 Диагностика
Для выявления аномалий применяются:
-пальпация (ощупывание),
-рентген с контрастом (ирригография),
-УЗИ,
-МРТ и другие методы.
🟦 Лечение
При выраженных нарушениях лечение только хирургическое.
Например:
-при атрезии (отсутствии ануса) — проводится операция по формированию заднего прохода,
-при дубликации — удаляется дубликат и восстанавливается нормальный проход,
-при нарушении положения кишки — корректируется положение и фиксация.
Для девочек с ректовагинальным свищом применяют модифицированную операцию Стоуна (иссечение, сшивание и формирование нового ануса).
🟦 Нарушение положения толстой кишки
Иногда кишка формируется не на своём месте — это называют неправильной ротацией.
Чем это опасно:
-кишечник может перекручиваться,
-возникают симптомы кишечной непроходимости.
Но в некоторых случаях такие аномалии не проявляются долгое время и выявляются только при обследовании.
📅 Если у вашего ребёнка подозревают аномалию развития толстой кишки — важно вовремя пройти диагностику. Наши специалисты подберут максимально щадящее и эффективное лечение.
🟦 Гиршпрунг ауруы
Гиршпрунг ауруы — тоқ ішектің туа біткен ауруы, онда ішектің белгілі бір бөлігінің жұмыс істеуі жүйке жасушаларының болмауына байланысты бұзылады.
📌 Көбінесе жаңа туған сәбилерде және балаларда байқалады, бірақ сирек жағдайда ересектерде де анықталуы мүмкін.
🟦 Неліктен пайда болады?
Себебі — ішек қабырғасында жүйке талшықтарының (Ауэрбах пен Мейснер өрімдері) туа біткен болмауы. Бұл жүйке жасушалары ішек арқылы нәжістің ілгері жылжуына жауап береді.
Олар болмаған жағдайда:
ішек бөлігі дұрыс жиырылмайды,
нәжіс жиналып қалады,
созылмалы іш қату дамиды,
іш кебеді және интоксикация пайда болады.
🟦 Зақымдану қай жерде жиі болады?
Ересектерде зақымданған аймақ көбіне:
тік ішекте,
сигма тәрізді ішекте орналасады.
Бұл барлық жағдайлардың 60–86%-ын құрайды.
🟦 Симптомдары
👶 Балалар мен нәрестелерде:
туғаннан бастап қатты іш қату,
іштің кебуі,
меконийдің (первородный кал) кешігуі,
құсу, тәбеттің төмендеуі, дамудың артта қалуы мүмкін.
👨🦱 Ересектерде:
созылмалы іш қату,
жиі клизма жасау қажеттілігі,
нәжістік интоксикация белгілері.
🟦 Қалай диагноз қойылады?
Міндетті түрде жан-жақты тексеріс жүргізіледі, оған мыналар кіреді:
ирригоскопия (контрастпен рентген),
колоноскопия,
проктография, баллонография,
сцинтиграфия,
ішек қабырғасының биопсиясы (Свенсон әдісімен),
жүйке рефлекстерін және психикалық статусын бағалау.
☝️ Диагноз тек гистологиялық зерттеуден (биопсиядан) кейін ғана расталады.
🟦 Емі
🔧 Жалғыз тиімді әдіс — хирургиялық операция.
Балалар мен ересектерде зақымданған ішек бөлігі алынып тасталады.
Ең нәтижелі әрі қауіпсіз әдістердің бірі — Дюамель операциясы және оның түрлі модификациялары.
🛠 Кейбір жағдайларда арнайы құрал арқылы зақымданған ішек бөлігі іш қуысын ашпай, артқы тесіктен кесіледі.
📅 Егер бала туғаннан бері қатты іш қатудан зардап шегетін болса немесе ересек адамда созылмалы ішек босату қиындығы байқалса, уақытылы проктологқа немесе гастроэнтерологқа жүгіну маңызды. Гиршпрунг ауруы тек хирургиялық жолмен емделеді, бірақ операциядан кейін болжам әдетте қолайлы.
